Streszczenie: Podczas ciąży wiele czynników może wykazywać działanie teratogenne, tj. stanowić zagrożenie dla zarodka lub płodu i powodować różne negatywne efekty. Czynniki teratogenne obejmują substancje (np. wiele leków, mikotoksyny – np. aflatoksyny i ochratoksyna A), promieniowanie (np. X / RTG, γ) i patogeny. Do tych ostatnich można zaliczyć bakterie (np. Listeria monocytogenes, Treponema pallidum), pierwotniaki (np. Toxoplasma gondii) i wirusy (np. parwowirus B19, herpeswirusy: CMV, HSV, VZV). Wiele drobnoustrojów chorobotwórczych może być przenoszonych drogą wertykalną, tj. przez łożysko, ale nie wszystkie są typowymi teratogenami. Zakażenie u matki podczas ciąży może być skąpo- lub bezobjawowe, jednakże jednocześnie może być też groźne dla dziecka, powodując m.in. IUGR, SNHL, malformacje (np. mikrocefalię, wady kończyn), poronienie. Niektóre (ale nie wszystkie) z tych zaburzeń można nieinwazyjnie zdiagnozować za pomocą ultrasonografii (USG) i zapobiec poprzez szczepienia ochronne (w przypadku różyczki i ospy wietrznej). W niektórych krajach rutynowo przeprowadza się w ciąży diagnostykę serologiczną w stosunku do wybranych patogenów. Ogólnie do zakażeń przezłożyskowych dochodzi najczęściej podczas pierwotnej infekcji i są one najgroźniejsze podczas pierwszego i drugiego trymestru (intensywna morfo i organogeneza). Jednakże ryzyko zakażenia płodu zwykle wzrasta z czasem trwania ciąży i jest najwyższe w trzecim trymestrze.
1. Wprowadzenie. 2. Łożysko. 3. Poród przedwczesny i waginoza. 4. Grupa TORCH. 5. Drobnoustroje wykazujące działanie teratogenne. 5.1. Bakterie. 5.2. Pierwotniaki. 5.3. Wirusy. 6. Mikotoksyny. 6.1. Opis wybranych mikotoksyn. 7. Podsumowanie
Abstract: During pregnancy many agents can be teratogenic i.e. can be dangerous for embryo or fetus and cause differentiated adverse effects. Teratogenic agents include substances (e.g. many pharmaceuticals, mycotoxins – e.g. aflatoxins and ochratoxin A), radiation (e.g. X/RTG, γ) and infectious agents. The latter include bacteria (e.g. Listeria monocytogenes, Treponema pallidum), protozoa (e.g. Toxoplasma gondii) and viruses (e.g. ZIKV, parvovirus B19, herpesviruses: CMV, HSV, VZV). Quite a few pathogens can be vertically transmitted, i.e. through placenta (poorly understood mechanism), but not all are typical teratogenic agents (TORCH group). Infection during gestation can be oligosymptomatic or asymptomatic for the mother, nevertheless can also be fatal for the child, causing among others IUGR, SNHL, malformation (e.g. microcephaly, limb defects), abortion. Some (but not all) of these abnormalities can be non-invasively diagnosed by ultrasonography (USG) and prevented by vaccination (in case of the rubella and varicella). In some countries routine serological diagnostics for selected pathogens are performed during pregnancy. Generally transplacental transmission occur mostly during initial (primary) infection and are most dangerous during the first and second trimester (intensive morphogenesis and organogenesis). Conversely chance of fetus infection usually increases with time and is highest in the third trimester.
1. Introduction. 2. Placenta. 3. Preterm delivery and vaginosis. 4. TORCH group. 5. Teratogenic microorganisms and viruses. 5.1. Bacteria. 5.2. Protozoa. 5.3. Viruses. 6. Mycotoxins. 6.1. Description of selected mycotoxins. 7. Summary
